Phong trào bất tuân dân sự và đình công

Một nhóm giáo viên mặc đồng phục biểu tình ở Hpa-an ngày 9 tháng 2 năm 2021.

Ngày 2 tháng 2 năm 2021, nhân viên y tế và công chức ở khắp nơi trên đất nước, bao gồm tại thủ đô Naypyidaw, phát động phong trào bất tuân dân sự toàn quốc để phản đối cuộc đảo chính.[27][28] Một nhóm trên Facebook với tên gọi ''Civil Disobedience Movement'' (Phong trào Bất tuân Dân sự) thu hút hơn 230.000 người theo dõi kể từ khi thành lập vào ngày 2 tháng 2 năm 2021.[29][30][31] Min Ko Naing, một lãnh đạo của Cuộc nổi dậy 8888, đã kêu gọi công chúng theo lập trường "không công nhận, không tham gia" đối với chính quyền quân đội.[32]

Một thanh niên biểu tình chống đảo chính quân sự.

Nhân viên y tế từ hàng chục bệnh viện và cơ sở nhà nước bắt đầu đình công từ ngày 3 tháng 2 năm 2021.[30][33] Chỉ trong ngày đầu tiên, nhân viên y tế tại hơn 110 bệnh viện và cơ quan y tế[34] đã tham gia phong trào này.[29] Sáu trong số 13 thành viên của Ủy ban Phát triển Thành phố Mandalay, bao gồm phó thị trưởng, đã từ chức vào ngày 3 tháng 2 để phản đối cuộc đảo chính.[35] Người tham gia đình công phải đối mặt với sự uy hiếp và đe dọa từ phía cấp trên.[36] Đến ngày 9 tháng 2, việc tiêm chủng COVID-19 đã bị đình chỉ và hầu hết bệnh viện ở Myanmar đều đóng cửa.[37]

Phong trào đình công đã nhanh chóng lan sang các lĩnh vực khác. Bảy tổ chức giáo viên, trong đó bao gồm Liên đoàn Giáo chức Myanmar với 100.000 thành viên, đã cam kết tham gia đình công.[29] Nhân viên trong Bộ Ngoại giao do Suu Kyi lãnh đạo trước đây cũng tham gia đình công.[34] Ngày 4 tháng 2, tại Naypyidaw, công chức làm việc tại Bộ Nông nghiệp, Chăn nuôi và Thủy lợi đã tổ chức một cuộc biểu tình.[38] Ngày 5 tháng 2, 300 thợ mỏ tại các mỏ đồng ở Kyisintaung đã tham gia chiến dịch đình công.

Ngày 5 tháng 2 diễn ra cuộc đình công công vụ với sự tham gia của nhân viên hành chính, y tế, giáo dục cùng sinh viên đến từ "91 bệnh viện công, 18 trường đại học và cao đẳng, 12 cơ quan chính phủ ở 79 quận huyện". Nan Nwe, một thành viên của khoa tâm lý học trường Đại học Yangon cho biết: "Vì chúng tôi dạy sinh viên đặt nghi vấn về công lý cũng như hiểu biết về công lý, chúng tôi không thể chấp nhận sự bất công này. Lập trường của chúng tôi không phải là chính trị. Chúng tôi chỉ đứng lên vì công lý". Một bác sĩ phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa ở Lashio, nói rằng hầu hết các bác sĩ và y tá đã đình công kể từ ngày 3 tháng 2 năm 2021. Nhân viên Hãng hàng không Quốc gia Myanmar cũng tham gia vào chiến dịch bất tuân dân sự.[39]

Ngày 8 tháng 2, có tin tức rằng hai tờ báo của chính phủ là Kyemon và Global New Light của Myanmar dự định ngừng xuất bản để phản đối cuộc đảo chính.[40] Cùng ngày, Ngân hàng Kanbawza tạm thời đóng cửa các chi nhánh vì thiếu người do nhân viên tham gia vào chiến dịch bất tuân dân sự.[41] Các ngân hàng khác cũng bị ảnh hưởng do nhân viên nghỉ làm để tham gia vào chiến dịch đang diễn ra. Ngày 9 tháng 2, có thêm sự tham gia của nhân viên Ngân hàng Trung ương Myanmar.[42]

Ngày 9 tháng 2, tác động của các hoạt động bất tuân dân sự khiến Bộ Y tế và Thể thao phải đăng lời kêu gọi công khai trên tờ New Light of Myanmar yêu cầu nhân viên y tế quay trở lại làm việc.[43] Ngày 10 tháng 2, Liên đoàn Lao động Myanmar công bố kế hoạch truy tố các quan chức có hành động trừng phạt nhân viên tham gia phong trào bất tuân dân sự.[44]

Chiến dịch tẩy chay quân đội

Bia Myanmar trở thành mục tiêu của chiến dịch tẩy chay quân đội do có mối liên hệ với quân đội Myanmar.

Ngày 3 tháng 2, tại Myanmar nổi lên phong trào tẩy chay có tên gọi là chiến dịch Stop Buying Junta Business (Ngừng mua sản phẩm của doanh nghiệp đảo chính), kêu gọi tẩy chay các sản phẩm và dịch vụ có liên quan đến quân đội Myanmar.[45] Trong danh sách doanh nghiệp trọng điểm của quân đội Myanmar, các hàng hóa và dịch vụ bị nhắm đến gồm hãng viễn thông quốc gia Mytel, bia Myanmar, bia Mandalay và bia Dagon, một số nhãn hiệu cà phê và trà, hãng phim 7th Sense Creation do con gái của Min Aung Hlaing đồng sáng lập,[46] các tuyến xe buýt.

Hưởng ứng phong trào tẩy chay, 71 kỹ sư làm việc cho Mytel ở vùng Sagaing đã từ chức để bày tỏ phản đối.[29] Một số cửa hàng bán lẻ đã bắt đầu rút bia Myanmar khỏi cửa hàng.[47]

Ngày 5 tháng 2, công ty Kirin của Nhật đã cắt đứt liên doanh với tập đoàn thuộc sở hữu quân đội Myanma Economic Holdings Limited (MEHL).[48] Liên doanh này có tên là Myanmar Brewery, nắm quyền sở hữu nhiều thương hiệu bia khác nhau trong đó có bia Myanmar. Tổng thị phần của liên doanh này chiếm 80% thị phần trong nước. Cổ phần của Kirin ước tính khoảng 1,7 tỷ đô la Mỹ. Ngày 8 tháng 2, đồng sáng lập của công ty công nghệ đa quốc gia Razer Inc., là Lim Kaling thông báo rằng ông đang rút cổ phần trong liên doanh với một công ty thuốc lá Singapore. Lý do là công ty này sở hữu 49% cổ phần của Virginia Tobacco, một nhà sản xuất thuốc lá địa phương mà phần lớn sở hữu thuộc về MEHL.[49] Virginia Tobacco sản xuất 2 nhãn hiệu thuốc lá địa phương phổ biến là Red Ruby và Premium Gold.

Phong trào đập nồi chảo

Kể từ khi cuộc đảo chính bắt đầu, cư dân ở các trung tâm đô thị như Yangon đã tổ chức ''cacerolazos'' - vốn là một hoạt động đập xoong nồi đồng âm vào mỗi buổi tối như một hành động tượng trưng để xua đuổi tà ác. Họ sử dụng hình thức này như một phương pháp bày tỏ sự phản đối quân đảo chính.[50][51][52] Ngày 5 tháng 2, 30 người ở Mandalay đã bị buộc tội theo Mục 47 của Luật Cảnh sát vì đập nồi và đồ dùng nhà bếp.[53]

Biểu tình công khai

Người dân ở Hpa-an biểu tình chống đảo chính quân sự (9 tháng 2 năm 2021).

Ngày 2 tháng 2, vào lúc 20:00 giờ địa phương, một số người dân ở Yangon đã tổ chức một cuộc tuần hành biểu tình ngắn kéo dài 15 phút nhằm kêu gọi lật đổ chế độ độc tài và trả tự do cho Suu Kyi.[54] Ngày 4 tháng 2, 30 công dân biểu tình chống lại cuộc đảo chính trước Đại học Y khoa Mandalay dẫn đến bốn người bị bắt giữ.[55][56]

Người biểu tình vẫy cờ Liên minh Quốc gia vì Dân chủ tại giao lộ ở Yangon.

Ngày 6 tháng 2, những cuộc biểu tình quy mô lớn đầu tiên diễn ra tại Myanmar.[57] Những cuộc biểu tình này không có người lãnh đạo mà do các cá nhân tự tổ chức.[31] 20.000 người đã tham gia một cuộc biểu tình đường phố tại Yangon chống lại quân đội đảo chính, kêu gọi trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi. Một trong những khẩu hiệu sử dụng là: "Độc tài quân đội, thất bại, thất bại. Dân chủ, chiến thắng, chiến thắng". Các tài xế bấm kèn xe để ủng hộ. Cảnh sát vây bắt người biểu tình tại giao lộ đường Insein–Hledan, ngăn cản họ di chuyển xa hơn. Tham gia vào biểu tình có các công nhân từ 14 tổ chức công đoàn. Các hãng truyền thông lớn và nhà báo cố gắng phát trực tiếp hình ảnh các cuộc biểu tình nhưng gặp trở ngại vì giới hạn đường truyền internet ước tính đã bị giảm xuống chỉ còn 16% vào 14:00 giờ địa phương. Cảnh sát đã điều xe vòi rồng và dựng rào chắn ở một số địa điểm. Buổi chiều cùng ngày, biểu tình lan rộng đến Mandalay và Pyinmana gần thủ đô Naypyidaw. Đến đầu buổi tối, cảnh sát đã kiểm soát được tình hình.

Nhiều người biểu tình chống lại đảo chính quân sự trên đường lớn tại Kyaukse.

Ngày 7 tháng 2, biểu tình phát triển về mặt quy mô và lan sang các thành phố khác trên cả nước. Cuộc biểu tình lớn nhất ở Yangon thu hút ít nhất 150.000 người tham gia, tập trung tại giao lộ Hledan và xung quanh chùa Sule ở khu trung tâm Yangon.[58][59] Người biểu tình yêu cầu trả tự do ngay lập tức cho Suu Kyi và Win Myint, hô vang khẩu hiệu và kêu gọi chế độ độc tài sụp đổ.[60] Các cuộc biểu tình công khai cũng được tổ chức khắp nhiều thành phố ở Thượng Miến và Hạ Miến.[58][59][61]

Người biểu tình chống lại đảo chính quân sự ở Yangon.

Ngày 8 tháng 2, các cuộc biểu tình tiếp tục thu hút người tham gia. Tại thủ đô Naypyidaw, cảnh sát chống bạo động triển khai phun vòi rồng vào người biểu tình để dọn đường, đánh dấu lần đầu tiên vòi rồng được sử dụng từ khi biểu tình bắt đầu.[62] Trước áp lực công chúng ngày càng tăng, đài MRTV của chính phủ đã phát cảnh báo rằng việc phản đối chính quyền là phi pháp và báo hiệu có thể xảy ra một cuộc đàn áp người biểu tình.[63] Đài này còn tuyên bố rằng "cần có hành động pháp lý chống lại các hành vi gây tổn hại đến sự ổn định của nhà nước, an ninh công cộng và pháp quyền."[64][65] Tối cùng ngày, thiết quân luật và lệnh giới nghiêm ban đêm được áp đặt tại các thành phố và thị trấn lớn, bao gồm Yangon và Mandalay, đồng thời cấm tụ tập nhóm trên 5 người.

Ngày 9 tháng 2, bất chấp thiết quân luật, người dân tiếp tục tổ chức các cuộc biểu tình công khai lớn hơn trên khắp đất nước.[66] Cảnh sát bắt đầu đàn áp các cuộc biểu tình, bắn đạn thật và đạn cao su, sử dụng vòi rồng để giải tán đám đông.[67] Những thương tích nghiêm trọng do các hành động này gây ra đã khiến văn phòng Liên hợp quốc tại Myanmar phát ra một tuyên bố nhấn mạnh rằng việc sử dụng vũ lực không cân xứng với người biểu tình là điều không thể chấp nhận được.[67]

Một vài cảnh sát ở các thành phố như Naypyidaw và Magwe cũng đã bắt đầu đào ngũ sang phe ủng hộ dân chủ.[68] Ngày 9 tháng 2, Khun Aung Ko Ko, một cảnh sát ở Naypyidaw, đã bước ra khỏi hàng ngũ cảnh sát và tham gia vào đám đông biểu tình. Anh trở thành cảnh sát đang làm nhiệm vụ đầu tiên tham gia vào phe ủng hộ dân chủ. Trước đám đông, anh tuyên bố dù biết quyết định này có thể khiến anh mất mạng hoặc phải vào tù nhiều năm, nhưng sự hy sinh này sẽ xứng đáng nếu nó có thể làm được điều gì tốt đẹp cho quốc gia hơn 50 triệu người.[69] Một số sĩ quan khác dù đã xin từ chức nhưng không được chấp thuận.[69] Ngày 10 tháng 2, một đội cảnh sát ở bang Kayah nổi dậy phản đối cuộc đảo chính.[70]

Ngày 12 tháng 2, Ngày Thống nhất tại Myanmar, cuộc đàn áp của quân đội trở nên dữ dội và biến thành bạo lực, một số người biểu tình bị bắn và bắt giữ tại Mawlamyine.[71][72]